AKILCI LABORATUVAR KULLANIMI
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel MüdürlüğüTetkik ve Teşhis Hizmetleri Daire Başkanlığınca kamu/üniversite/özel tıbbi biyokimya, tıbbi mikrobiyoloji, tıbbi patoloji, doku tipleme laboratuvarları ile genetik hastalıklar tanı merkezlerini kapsayan “Akılcı Laboratuvar Kullanımı Projesi” yürütülmektedir
Bu proje kapsamında sağlık hizmet sunucularında, hastaya doğru tanı konulmasını sağlamak, test sonuçlarının klinik yararlılığını arttırmak,tetkik sonuçlarını standardize etmek, gereksiz test istemini önlemek, klinisyen ile tıbbi laboratuvar uzmanı arasındailetişim, teknik danışmanlık ve bilgi alışverişini sağlamak, klinik karar sürecinin kolaylaştırılması, hasta güvenliğinin korunması, kalite ve verimliliğin arttırılması amaçları ile proje basamakları oluşturulmuştur.
Bu proje basamakları;
1-AKILCI TEST İSTEM PROSEDÜRÜ
Akılcı test istem prosedürün amacı, sağlık hizmet sunucularında, hastaya doğru tanı konulmasını sağlamak ve test sonuçlarının klinik yararlılığını arttırmak böylece tıbbi laboratuvarlardan gereksiz istenen test sayısını azaltıcı faaliyetleri düzenlemektir. Aynı testin yeniden istenebilmesi için önerilen süreyi tanımlamaktadır. Klinisyenin tek bir tıklama ile hastanın daha önceki en az iki sonucunu da yeni sonucu ile birlikte görebilmesine olanak verecek biçimde düzenlenmiştir.
2-KONSÜLTASYON İSTEMİ PROSEDÜRÜ
Konsültasyon istemi “klinisyen-tıbbi laboratuvar uzmanı”, “tıbbi laboratuvar uzmanı-klinisyen”, “tıbbi laboratuvar uzmanı-tıbbi laboratuvar uzmanı” arasında olmak üzere üç yönlü gerçekleştirilecektir. Konsültasyonunun kabul süresi en geç 48 saattir. Konsültasyon cevap süresi ise en fazla 72 saattir.
“Klinisyen-tıbbi laboratuvar uzmanı” konsültasyon isteminde cevap verme sorumluluğu; ilgili tıbbi laboratuvarın tıbbi laboratuvar birim sorumlusuna ve konsültasyon istenen tıbbi laboratuvar uzmanına aittir.
“Tıbbi laboratuvar uzmanı-klinisyen” konsültasyon isteminde cevap verme sorumluluğu; ilgili klinik sorumlusu ve konsültasyon istenen klinisyene aittir.
“Tıbbi laboratuvar uzmanı-tıbbi laboratuvar uzmanı”konsültasyonisteminde cevap verme sorumluluğu; ilgili tıbbi laboratuvarın tıbbi laboratuvar birim sorumlusuna ve konsültasyon istenen tıbbi laboratuvar uzmanına aittir.
3-ONAY DESTEK SİSTEMİ KULLANIMI PROSEDÜRÜ
İnsan etkileşimi olmadan önceden tasarlanmış bilgisayar tabanlı algoritmalar kullanılarak laboratuvar sonuçlarının değerlendirilmesi ve onaylanması işlemidir. Onay destek sistemi kriterleri mutlaka laboratuvar uzmanı ve klinikler ile değerlendirilmelidir. Onay destek sisteminin kullanımı gönüllülük esasına dayanmaktadır.
4-REFLEKS VE REFLEKTİF TEST UYGULAMALARI
Klinik süreçte hekim ile hasta gereksinimlerine yanıt verebilecek, “hekim tarafından istemi yapılan ilk test sonucu elde edildikten sonra son tanıya yardımcı olabilecek ilave testlerin yapılmasının sağlanması ya da ilk test sonucu negatif olduğu durumda, gereksiz ek test yapılmasının önlenmesi” tıbbi laboratuvarların test istem yaklaşımları arasında yer almaktadır
Bu çerçevede hastadan invaziv veya invaziv olmayan yöntemler ile yeniden numune alınmadan yapılacak ek test istemi; refleks test ve reflektif test uygulamaları olarak iki şekilde gerçekleştirilmektedir;
Refleks Test: Hasta numunesindeki ilk sonuçlara göre belli algoritmalar kapsamında yeni test(ler)in otomatik olarak eklenmesi işlemi refleks test uygulamasıdır. Refleks test, ilgili kurum/kuruluş yönetiminin bilgisi dâhilinde uygulanır.
Reflektif Test: Hasta numunesindeki sonuçlara göre, hastanın diğer klinik ve laboratuvar bilgileri de değerlendirilerek, klinisyenin bilgisi dâhilinde, aynı hasta numunesinde yeni testlerin çalışılması işlemi reflektif test uygulamasıdır.
5-KARAR SINIRI, KRİTİK DEĞER VE ÖLÇÜM BİRİMLERİ HARMONİZASYONU
Belirli hastalıklarda hasta popülasyonundan elde edilen veriler ile belirlenen ve tek bir değeri işaret eden “karar sınırı (eşik değer)” ile tıbbi laboratuvar testinde, hasta için risk oluşturabilecek durumlarda en kısa zamanda hastanın hekiminin bilgilendirilmesini ve ileri tanısal, terapötik ve/veya koruyucu tıbbi müdahalenin yapılmasını gerektiren sonuçdeğerlerini içeren ‘’kritik(panik)değer”vesonuçraporlarında yeralan“ölçüm birimlerininharmonizasyonu”prosedürühazırlanmıştır.
Böylece klinik karar sürecinin kolaylaştırılması, hasta güvenliğinin korunması, kalite ve verimliliğin arttırılması sağlanacaktır.
Günümüzde aynı hastadan alınan numunede, aynı test farklı tıbbi laboratuvarlarda farklı birimlerle ifade edilebilmekte ve bu da test sonucunun yorumunu ve klinik kararı zorlaştırmaktadır. Hasta güvenliği açısından tıbbi laboratuvar sonuç raporlarındaki test birimlerinin standart olması gerekmektedir. Standardizasyon, farklı tıbbi laboratuvarlarda çalışılan aynı test sonucunun yorumlanmasını ve hastanın takibini kolaylaştırmaktadır. Bu amaçla tüm dünyada standardizasyon, harmonizasyon ve izlenebilirlik çalışmaları yürütülmektedir.
6-TIBBİ LABORATUVAR TETKİK SONUÇ RAPORU STANDARDİZASYONU
Tetkik sonuç raporları, hastanın ve tekiki isteyen klinisyenin ihtiyaçlarını mümkün olan en yüksek miktarda karşılamalıdır. Tekkik sonuç standardizasyonu, etkinliğini arttırma konusunda önem arz etmektedir. Bu nedenle Türkiye genelinde sonuç raporlarına standardizasyon getirilmiştir.
7-BU TEST NEREDE YAPILIYOR
Akılcı Laboratuvar Kullanımı kapsamında hangi testin nerede yapıldığını gösteren “Bu Test Nerede Yapılıyor?” sistemi açılmıştır.
“Bu Test Nerede Yapılıyor?” sistemine http://ckysweb.saglik.gov.tr/labtestlerapp/testlabara.aspx adresinden giriş yapılabilmektedir.
AKILCI LABORATUVAR PROJE BASAMAKLARI